معرفی ابزار و تجهیزات آزمایشگاه الماس
همیشه در بین مردم، صحبت‌هایی در رابطه با درخشش و زیبایی منحصربه‌فرد الماس شنیده می‌شود. به‌طورکلی ویژگی‌هایی نظیر کمیابی، میزان درخشش و انعکاس نور، طراحی و شکل، درجه سختی بالا و ارزش زیاد این گوهر باعث محبوبیت و استفاده بیشتر از آن شده‌اند. بنابراین در آزمایشگاه‌ها به‌منظور آنالیز الماس، آن را توسط تجهیزات و روش‌هایی اصولی، مورد بررسی قرار می‌دهند. وجود گوهرهای مصنوعی که در آزمایشگاه پرورش می‌یابند، به دلیل خصوصیت‌های نزدیک و مشابهی که با نوع طبیعی دارند، اهمیت آنالیز الماس را بیشتر کرده‌اند.
سنگ‌های مصنوعی طی دو فرایند فشار و حرارت بالا HPHT و یا رسوب بخار شیمیایی CVD ساخته می‌شوند. در روش دوم نمونه‌های ساخته شده شباهت بسیار زیادی با الماس طبیعی دارند و این امر باعث شده تا تشخیص آن‌ها از یکدیگر نیازمند استفاده از تجهیزات مخصوص باشد.
فاکتورهای مهم در شناسایی الماس
برای آنالیز الماس چهار فاکتور وجود دارند که مبنای درجه‌بندی آن می‌باشند. 4CS به معنای رنگ (Color Grade)، تراش(Cut Grade)، وزن (Carat Weight) و پاکی (Clarity Grade) آن است که مورد بررسی قرار می‌گیرند.
درجه رنگ گوهر
در طی سال‌های، هنگام آنالیز الماس انواع رنگی متفاوتی از آن مشاهده شده است. درواقع هرچه این گوهر بی‌رنگ‌تر باشد، از ارزش بالاتری برخوردار خواهد بود. درجه‌بندی با چشم، به‌طور دقیق نمی‌تواند انجام شود چراکه ممکن است تنها درصد کمی بین دو نمونه تفاوت رنگ وجود داشته باشد.
درجه و نوع تراش گوهر
در آنالیز الماس مقیاس درجه‌بندی تراش از عالی (Excellent) تا ضعیف (Poor) می‌باشد. دلیل اهمیت این فاکتور تأثیری است که بر روی درخشش سنگ می‌گذارد. به‌عنوان مثال تراش زمرد، درخشندگی کمتری را نسبت به دیگر انواع برش نمایان می‌کند. در مقابل تراش معروف برلیان و پرنسسی، نور بیشتری را از خود عبور می‌دهند و درخشش بالاتری نیز دارند.
وزن و اندازه گوهر
بدیهی است که هرچه وزن بیشتر باشد، سنگ ارزشمندتر است و این دو با هم رابطه مستقیمی دارند. واحد اندازه‌گیری وزن الماس قیراط است و به‌وسیله روش‌های متفاوتی می‌تواند ارزیابی شود.
درجه پاکی و خلوص گوهر
درجه پاکی موردی است که باید توسط یک متخصص و در آزمایشگاه بررسی شود؛ چراکه شناسایی اینکلوژن‌ها و عیب‌های داخلی سنگ با استفاده از دانش گوهرشناسی مطمئن‌تر و البته راحت‌تر می‌تواند صورت بگیرد. آنالیز الماس می‌تواند به‌طور دقیق درصد پاکی سنگ را مشخص کند.
توجه داشته باشید که هرچه ناخالصی الماس بیشتر باشد، میزان جلا، درخشش و شفافیتش کاهش می‌یابد. این امر باعث پایین آمدن ارزش و قیمت گوهر می‌شود. درجه‌بندی پاکی الماس به شیوه زیر است:
- FL – Flawless: یکی از نادرترین الماس‌ها که هیچ عیب داخلی و خارجی ندارد.
- IF – Internally Flawless : الماسی پاک و کمیاب که فاقد عیب داخلی است؛ اما نقص‌های کوچکی را بر روی سطح آن می‌توان مشاهده کرد.
- VVS1-VVS2 – Very Very Slightly Included : در این دو گرید به‌وسیله زوم 10 برابری و علم کارشناس گوهرشناس، اینکلوژن‌های بسیار ریزی را می‌توان شناسایی کرد.
- VS1-VS2 – Very Slightly Included: نسبت به دو گرید قبل، در این دسته تعداد بیشتری اینکلوژن وجود دارد ولیکن آن‌ها نیز بسیار ریز هستند و دیدنشان با کمک دستگاه به سختی امکان‌پذیر است.
- SI1-SI2 – Slightly Included: با استفاده از زوم 10 برابری می‌توان به‌راحتی اینکلوژن‌های کمی که در ساختار الماس وجود دارد را مشاهده کرد.
- I1-I2-I3 – Included : ناپاک‌ترین گوهرها در این دسته قرار می‌گیرند؛ چراکه شما می‌توانید حتی با چشم غیرمسلح نیز برخی از اینکلوژن‌های موجود بر روی آن را مشاهده کنید.
لوازم آزمایشگاهی جواهرشناسی
برای آنالیز الماس استفاده و بهره‌گیری از تجهیزات آزمایشگاهی جواهرشناسی می‌تواند انتخابی هوشمندانه و البته مطمئن باشد. یکی از ابتدایی‌ترین خصوصیت‌هایی که در آنالیز الماس مورد بررسی قرار می‌گیرد، درجه سختی آن است. کانی‌شناسان عموماً برای دانستن این ویژگی با یک کریستال که میزان سختی مشخصی دارد بر روی سنگ دیگر خراش ایجاد می‌کنند تا به‌طور حدودی درصد سختی آن را تخمین بزنند. این امر دلیلی است که شما را برای مراجعه به یک آزمایشگاه گوهرشناسی هدایت می‌کند.
چراکه در این مراکز به‌منظور آنالیز الماس و دیگر سنگ‌ها از دستگاه‌ها و روش‌های غیر مخرب استفاده می‌کنند. دستگاه سختی سنج الماس (Diamond Selector) یکی از تجهیزاتی است که در فرایند ارزیابی این گوهر کاربرد دارد. ازجمله تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها عبارت‌اند از:
دستگاه تستر
یکی از دستگاه‌هایی که در آنالیز الماس و تشخیص آن از کوبیک زیرکونیا و نمونه‌های اتمی، نقش مؤثری را ایفا می‌کند، Diamond Tester است. البته این ابزار برای شناسایی مویزنایت مصنوعی نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد. در ابتدا ساز و کار تستر به‌واسطه انتقال حرارت بود. هدایت حرارتی در الماس به طرز باورنکردنی 5 برابر نقره می‌باشد و این ماده می‌تواند گرما را از طریق بدن انتقال دهد. بهره‌گیری از این ویژگی تنها تا زمانی امکان‌پذیر بود که مویزنایت وارد عرصه بازار نشده بودند.
مویزنایت‌ها برعکس کوبیک زیرکونیا و مشابه الماس هدایت حرارتی بالایی دارند. ازاین‌رو قابلیت سنجش هدایت الکتریکی به دستگاه‌های تست الماس اضافه شد. لازم است بدانید دستگاه تستر گاهی برای آنالیز الماس مصنوعی مرغوب و طبیعی خطاهای احتمالی را به دنبال دارد.
دستگاه رفرکتومتر
با بهره‌گیری از میزان شکست نور منحصربه‌فردی که هر کانی از آن برخوردار است می‌توان به‌وسیله رفرکتومتر نوع سنگ را تشخیص دارد. درواقع شکست نور زمانی رخ می‌دهد که نور پس از برخورد با سطح اجسام شفاف، با توجه به تفاوت در چگالی مولکولی محیط، از مسیر خود منحرف می‌شود. به همین دلیل می‌توان با دانستن چگالی مخصوص گوهر، ضریب شکست آن را تعریف کرد. درنتیجه این دستگاه قادر است از طریق شکست نور قطعه الماس که روی صفحه‌اش قرار دارد، آنالیز آن را انجام داد.
دستگاه اسپکتروسکوپ
با استفاده از اسپکتروسکوپ یا طیف‌سنج می‌توان نورهایی که توسط گوهرها جذب می‌شوند را شناسایی کرد. زمانی که نور سفید توسط کریستال‌ها جذب شوند؛ طیف‌سنج خطوط مشکی را نشان می‌دهد. ازاین‌رو می‌توان با توجه به رنگ‌هایی که باقی‌مانده، رنگ سنگ را تشخیص داد. در آزمایشگاه‌های گوهرشناسی دو نوع طیف‌سنج وجود دارد.
- طیف‌سنج توری پراش (Diffraction grating spectroscope) که عملکرد آن بر اساس پراش در موج‌های الکترومغناطیسی است.
- طیف‌سنج منشوری (Prism spectroscope ) که چند منشور در ساختارش وجود دارد.
دستگاه پولاریسکوپ
در این دستگاه که دارای نور پلاریزه است، گوهر را با استفاده از ویژگی نوری ارزیابی می‌کند. نام دیگر پولاریسکوپ قطب سنج نوری است که قابلیت تشخیص طریقه انکسار یک شکست یا چند شکست نور توسط الماس را دارد.
دستگاه و یا چراغ قوه فلورسانس یا UV Light
همان‌طور که می‌دانید برخی از کانی‌ها زمانی که تحت امواج فرابنفش یا طول موجی غیر قابل دید قرار بگیرند طول موجشان تغییر می‌کند و نوری را بازتاب می‌کنند که می‌توان آن را دید. به این سنگ‌ها فلورسانس گفته می‌شود. این پدیده در هنگام آنالیز الماس برای طیف رنگی مختلف آن جز نوع بی‌رنگ الماس قابل اجرا است. خوب است بدانید الماس‌های مصنوعی خاصیت فلورسانسی قوی را از خود نشان می‌دهند.
دستگاه مستر استون
مستر استون، دستگاهی است که با انجام آزمون‌های غیر مخرب، رنگ الماس را تشخیص می‌دهد. با کمک این دستگاه می‌توان گوهرهایی که طی فرایند بهسازی قرار گرفته‌اند را نیز شناسایی کرد. عموماً سنگ‌هایی با وزن 0.02 قیراط توسط این دستگاه مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
دستگاه SDS
دستگاه SDS برای تشخیص و آنالیز الماس بسیار کاربردی است؛ چراکه با توجه به عملکرد مخصوصی که دارد می‌تواند نمونه الماس مصنوعی را به‌خوبی تشخیص دهد.
ذره بین یا لوپ
ذره بین برای بررسی جزئیاتی مانند زاویه‌ای که در تراش الماس به وجود آمده و یا ایجاد نور فلورسانس در آزمایشگاه گوهرشناسی کاربرد دارد.
میکروسکوپ های قوی و پلاریزان
برای آنالیز الماس و شناسایی اینکلوژن‌ها و عیب‌های داخلی آن مطمئناً نیازمند دستگاهی هستید که بتواند کوچک‌ترین جزئیات موجود در ساختار گوهر را به نمایش بگذارد. این ابزار با قابلیت زوم بالایی که دارد کمک زیادی به گوهرشناسان می‌کند.
آموزشگاه و آزمایشگاه گوهرشناسی زرگر
آموزشگاه و آزمایشگاه گوهرشناسی زرگر با داشتن آزمایشگاهی مجهز می‌تواند گوهر شما را ارزیابی کند و اطلاعات دقیق آن را به همراه گواهی یا شناسنامه آن به شما ارائه دهد. همچنین این مجموعه دوره‌های گوهرشناسی را زیر نظر بهترین اساتید برگزار می‌کند.
