انواع یاقوت قرمز (Ruby) و ویژگی‌های آنها | چگونه یاقوت اصل را از تقلبی تشخیص دهیم؟
یاقوت قرمز، روبی (Ruby) یا یاکند یکی از مشهورترین سنگ‌های قیمتی است. این گوهر بعد از الماس، جزو گروه سخت‌ترین کانی‌ها با درجه 9 Mohs است؛ به‌طوری‌که به‌جز الماس، ماده دیگری نمی‌تواند روی آن اثری بگذارد. یاقوت در رده سنگ‌های آذرین قرار دارد و در رنگهای متنوع مانند قرمز، زرد، سفید و آبی و سبز و صورتی و … در طبیعت یافت می‌شود. در بین این گوهرها، یاقوت قرمز و کبود شناخته‌شده‌تر هستند.
یاقوت قرمز چه نوع گوهری است؟
خانواده‌های سلطنتی اروپا از این گوهر برای نشان دادن محبت و عشقشان استفاده می‌کنند. روبی، از نظر گوهرشناسی جزو رده‌بندی اکسیدها قرار دارد و فرمول شیمیایی آن Al2O3 می‌باشد. ازآنجاکه به اکسید آلومینیوم کوراندوم نیز گفته می‌شود ممکن است برخی افراد این سنگ را با نام‌هایی مانند کوراندوم سرخ نیز بشناسند. گاهی در ترکیب این سنگ، ناخالصی‌هایی مانند عناصر تیتانیوم، مس، منگنز و آهن نیز وجود دارند که میزان کم یا زیاد آنها باعث ایجاد رنگهای متفاوت در یاکند می‌شوند.
به‌طورکلی کشورهای میانمار، سریلانکا، کنیا، ماداگاسکار، موزامبیک، گرینلند و تایلند از معادن یاقوت قرمز برخوردارند و منطقه دره موگوک در میانمار باکیفیت‌ترین نوع روبی (Ruby) را دارا است. ساختار بلوری در این ماده معدنی به شکل مثلثی و شش‌ضلعی می‌باشد. وزن مخصوص کوراندوم 3.97 تا 4.05 است، مقاومت حرارتی بالایی دارد و از نظر وضوح نیز شفاف و درخشان است.
همان‌طور که می‌دانید برخی از گوهرها دارای خاصیت‌های درمانی برای انسان هستند و به سلامت بدن کمک می‌کنند. ازجمله خواص یاقوت قرمز می‌توان درمان کم‌خونی و بی‌خوابی، کنترل فشارخون، تقویت‌کننده چشم، بهبود سیستم عصبی و رفع استرس، پایین آورنده تب بدن و کنترل‌کننده سردردهای شدید را نام برد. همچنین برخی بر این باورند که روبی باعث ایجاد حس شجاعت، آرامش، انتقال‌دهنده انرژی و جذب‌کننده ثروت نیز هست.
انواع یاقوت قرمز
گوهر یاقوت، محبوبیت بسیار بالایی در بین همه افراد دارد؛ به‌طوری‌که مردم هندوستان از یاقوت قرمز به‌عنوان راتنانایاکا یا ارباب سنگ قیمتی یاد می‌کنند. در حالت طبیعی، روبی رنگ زیبای خود را مدیون غلبه کروم در ترکیباتش است. هرچه میزان این عنصر بیشتر شود، رنگ کریستال نیز سرخ‌تر و به رنگ خون تغییر می‌کند. اصطلاحاً به این نوع سنگ، گوهر خونی گفته می‌شود. یاکند قرمز اکثراً از معادن موجود در آسیا و آفریقا استخراج می‌شوند و با توجه به مکان جغرافیایی معادن، رنگ آن نیز متفاوت است.
درصد پایین کروم در ترکیبات سنگ، باعث تشکیل کریستال‌هایی صورتی رنگ می‌شود. درواقع از طیف رنگی روشن تا سرخابی برای یاقوت وجود دارد. ازآنجاکه انواع یاقوت قرمز طبیعی، مصنوعی و تقلبی در بازار به فروش می‌رسند، اهمیت شناخت ویژگی‌های آنها، برای خریدی مطمئن ضروری است.
یاقوت قرمز طبیعی
روبی سرخ طی فرایندهای طولانی‌مدت و تحت فشار و حرارت زیاد، درون زمین ساخته می‌شود و برای استخراج آن تجهیزات پیشرفته‌ای نیاز است. ارزش و قیمت این نوع سنگ از دیگر نمونه‌ها بسیار بیشتر است.
یاقوت قرمز مصنوعی
یاقوت مصنوعی در آزمایشگاه‌های ساخت گوهر و طی انجام تکنیک‌هایی اصولی و با استفاده از دستگاه‌هایی مخصوص، تولید می‌شود. ساختار، درخشندگی و ترکیب شیمیایی یاکند مصنوعی با روبی اصل برابر است؛ از این رو نمی‌توان عنوان تقلبی را به آنها نسبت داد. مدت زمان کوتاه تشکیل بلورهای یاقوت مصنوعی یا سنتتیک در مقایسه با نوع طبیعی آن و البته حذف هزینه‌های مصرفی برای استخراج گوهر، ازجمله مزیت‌های ساخت و استفاده از این نوع سنگ هستند.
تفاوت نوع مصنوعی و طبیعی روبی در داشتن و نداشتن لکه و نقص‌های گوهر است. درواقع یاقوت قرمز اصل به خاطر شرایط سخت تشکیل و استخراج غیراصولی، ممکن است با آسیب و یا اینکلوژن‌هایی در ساختارش مواجه می‌شود. در مقابل، سنگ‌های مصنوعی به دلیل آنکه در آزمایشگاه، تحت مراقبت و کنترل‌های متعدد قرار می‌گیرند، کاملاً بی‌نقص هستند و از کیفیت خوبی برخوردارند.
یاقوت قرمز تقلبی
روبی تقلبی، گوهرهایی هستند که از نظر فیزیکی و شیمیایی با نوع طبیعی یاقوت تفاوت دارند اما در ظاهر مشابه یاقوت اصل هستند. اشخاصی که صرفاً به دنبال سود بیشتر هستند، کانی گارنت را به‌عنوان جایگزینی برای روبی قرمز، به مشتریان عرضه می‌کنند هرچند که گارنت به‌عنوان یک سنگ نیمه قیمتی، زیبایی و ارزش منحصربه‌فرد خود را دارد.
اما اگر بخواهید گارنت را بجای یاقوت قرمز و فقط به دلیل تشابه رنگی خریداری کنید، مقرون‌به‌صرفه نیست. چراکه گارنت، دوام و درجه سختی پایینی دارد و از طرفی درخشندگی نوع طبیعی یاکند را ندارد. متأسفانه شیشه‌های قرمز رنگ نیز در بعضی موارد به‌عنوان روبی در بازار فروخته می‌شوند. البته تشخیص آنها از نوع اصل روبی، کار آسانی است. دوام و سختی پایین شیشه و همچنین ساختار و شکل ظاهری آن در برابر منبع نور، از مواردی هستند که در ارزیابی تقلبی بودن یاقوت به شما کمک می‌کنند.
تورمالین سنگ دیگری است که به دلیل رنگ قرمز تیره‌ای که دارند و فراوانی و کم‌قیمت بودن آن در مقایسه با یاقوت، با نام جعلی روبی به فروش می‌رسد. ازآنجاکه سختی تورمالین پایین است با ایجاد خراش روی سطحش می‌توانید آن را ارزیابی کنید.
شکل و برش یاقوت قرمز
از متداول‌ترین برش‌هایی که برای یاقوت قرمز انجام می‌شود بیضی و مستطیلی هستند؛ بااین‌حال این گوهر اغلب به شیوه‌های ترکیبی تراش می‌خورد. انجام برش‌های تاجی شکل و پاویلیون‌های پلکانی ازجمله مدل‌هایی است که می‌توان بر روی این سنگ مشاهده کرد. دلیلی که گوهرتراشان از نوع گرد و یا بیضی برای شکل دادن به روبی استفاده می‌کنند؛ عبور نور و بهتر دیده شدن رنگ آن است.
جالب است بدانید که هنگام ساخت و آماده‌سازی یاکند برای استفاده در صنعت جواهرسازی، آن را در معرض حرارت قرار می‌دهند تا رنگش مشخص‌تر شود. درواقع این یک نوع عملیات بهسازی است که در جلا و بهتر دیده شدن رنگ گوهر تأثیر بسزایی می‌گذارد.
تشخیص یاقوت اصل از تقلبی
یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص یاقوت قرمز، بررسی آن توسط مرکز و یا آزمایشگاه سنگ و گوهرشناسی است. کارشناسان و متخصصین می‌توانند با انجام بعضی تست‌ها و یا استفاده از دستگاه‌های مخصوص، سنگ قیمتی شما را ارزیابی کنند اما نکاتی هستند که به شما برای تشخیص این گوهر کمک می‌کند. برخی از آنها عبارت‌اند از:
- ازآنجاکه درجه سختی یاقوت 9 است، تنها الماس است که می‌تواند روی آن خراش ایجاد کند و اثر بگذارد.
- در ایران حداکثر وزن یاکند 20 قیراط است و گوهرهای بیشتر از این وزن به‌ندرت یافت می‌شود؛ بنابراین زمانی که وزن گوهر انتخابی شما از این مقدار بیشتر بود، بهتر است گواهی تعیین اصالت آن را دریافت کنید.
- نوع مصنوعی روبی رنگ کدر دارد و درخشندگی آن زیاد به چشم نمی‌خورد؛ درصورتی‌که روبی اصل بسیار براق است و درخشش بالایی دارد. همچنین یاقوت قرمز طبیعی دارای رگه‌های ریز بر روی سطح خود می‌باشد.
- وجود ناخالصی‌ها در نوع اصل یاکند کاملاً طبیعی است اما سنگ‌های مصنوع هیچ‌گونه ناخالصی در سنگ ندارند.
- ازجمله ویژگی دیگری که یاقوت اصل از آن برخوردار است، مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی، نور و حرارت است.
- یکی از راه‌های تشخیص اصالت سنگ یاقوت قرمز، کشیدن آن بر روی شیشه است. روبی اصل روی سطح شیشه خراش ایجاد می‌کند و رنگ قرمز به‌جای می‌گذارد.
آزمایشگاه گوهرشناسی زرگر
آموزشگاه و آزمایشگاه گوهرشناسی زرگر به‌صورت کاملاً تخصصی ارائه‌دهنده کلیه خدمات مربوط به گوهرها، سنگ‌های رنگی، فلزات گران‌بها و انجام دهنده آزمایش‌های مرتبط با آنها می‌باشد. این مجموعه با کمک طراحانی حرفه‌ای، پرینترهای سه‌بعدی، ابزارهایی مدرن جهت ریخته‌گری، پرداخت، آبکاری و حتی مخراجکاری ماکروستینگ جواهراتی خاص و منحصربه‌فردی را برای مشتریان طراحی و تولید می‌کند.
مجموعه زرگر در آزمایشگاه‌های خود از انواع میکروسکوپ پیشرفته و دستگاه‌های استاندارد و دقیق به‌منظور ارزیابی کیفیت و تشخیص انواع ماده معدنی ارزشمند و درجه‌بندی الماس، استفاده می‌کنند. شما می‌توانید با تکیه بر دانش تکنسین‌ها و تجهیزات آنها، به‌راحتی از ارزش محصول خود اطمینان پیدا کنید.
